سیزده دلیل برای حاشیه‌نشینی
تاریخ انتشار: ۱۷ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۶۴۲۱۳
کارشناسان هفت دلیل عمده را علت بروز حاشیه‌نشینی در ایران می‌دانند که روی هم یک ۱۳ نحس را شکل می‌دهند.
به گزارش ایسنا، روزنامه جام جم نوشت: «از سال ۱۳۲۰ که قرن چهاردهم خورشیدی هنوز قرنی نو بود تا سال ۱۴۰۱ که قرن پانزدهم شمسی هنوز یک‌ساله هم نشده، حاشیه‌نشینی در ایران همواره روندی رو به رشد داشته و با اینکه در این بازه ۸۰ساله هیچگاه تعریف یکسان و واحدی از حاشیه‌نشینی ارائه نشده اما این شیوه زیست آدمیان همواره به‌عنوان شیوه‌ای آسیب‌زا و پرمشکل در نقاط مختلف ایران وجود داشته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بحث‌برانگیز اینکه پدیده حاشیه‌نشینی در نزدیک به یک قرن اخیر مدت‌ها به‌عنوان مسأله اجتماعی مطرح نبوده و اگر هم بوده تمرکزها بر از بین بردن فیزیکی حاشیه‌ها بوده است. البته پس از آنکه مدیریت حاشیه‌ها (به عنوان آسیبی اولویت‌دار) در ایران مطرح شد، برنامه‌ها آنچنان که باید کارایی نداشت؛ به طوری که از آن برنامه‌ها فقط یک نام و از حاشیه‌ها نیز یک مجموعه عریض و طویل بر جا ماند.
در ابتدای قرن چهاردهم، شروع دوران نوسازی و مدرنیته و پس از آن جنگ جهانی دوم و رکود اقتصادی ناشی از آن، حاشیه‌نشینی را تا سه درصد رشد داد. پس از آن تا دهه ۴۰ شمسی سرعت‌گرفتن روند نوسازی، کاهش رونق کشاورزی و افزایش جاذبه شهرها موجب رشد فزاینده شهرنشینی و البته حاشیه‌نشینی شد. در دهه ۵۰ و ۶۰ نیز که شهرنشینی تا ۵۰درصد رشد کرد، اجرای اصلاحات ارضی، دگرگونی مناسبات اقتصادی-اجتماعی روستاییان، کاهش تمرکز بر کشاورزی و تزریق درآمدهای ناشی از فروش نفت به شهرها باعث رشد حاشیه‌نشینی تا هفت درصد شد. از سال ۶۰ تا ۷۵ هم که شهرنشینی تا ۶۱ درصد افزایش یافت، بروز جنگ تحمیلی، بی‌توجهی به کشاورزی، رشد توقعات مادی و فرهنگی مردم و برآورده‌نشدن نیازهای آنها در روستاها و شهرهای بزرگ باعث رشد حاشیه‌نشینی تا ۱۱درصد شد. پس از آن تا سال ۸۵ نیز رشد حاشیه‌نشینی روند صعودی‌اش را حفظ کرد که عمده‌ترین علت آن فقدان فرصت شغلی در روستاها و توزیع ناعادلانه منابع ثروت بود. از آن سال تا سال ۱۳۹۷ نیز که رشد حاشیه‌نشینی به ۲۳درصد افزایش یافت همچنان نبود فرصت شغلی در روستاها و افزایش هزینه‌های زندگی در کلانشهرها و شهرهای بزرگ به رشد حاشیه‌نشینی دامن زد. از سال ۹۷ تا امروز که بر اساس آمارهای رسمی، نرخ رشد حاشیه‌نشینی در کشور به ۲۵درصد رسیده، تورم نامتعارف در بخش خرید و اجاره مسکن همچنان حاشیه‌نشین خلق می‌کند.
غفلت از حاشیه‌نشینی از تعریف تا اجرا
با اینکه حدود ۸۰ سال از درگیری جامعه ایرانی با پدیده حاشیه‌نشینی می‌گذرد اما هنوز تعریف دقیقی از آن وجود ندارد؛ به طوری که حاشیه‌نشینی گاه «سکونتگاه غیر رسمی» و گاه «سکونتگاه غیر قانونی» تلقی و مترادف با اسکان غیر رسمی در حاشیه شهرها دانسته می‌شود. حال آنکه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هیچ‌یک از این تعاریف را گویای حقیقت حاشیه‌نشینی نمی‌داند. کارشناسان این مرکز به همین دلیل حاشیه‌نشینی اجتماعی را تعریف و می‌گویند: «حاشیه‌نشین به افرادی اطلاق می‌شود که در حوزه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، جغرافیایی و ... خارج از عرصه رسمی و بی‌بهره از انواع سرمایه‌ها هستند و عموما با گونه‌هایی از مسائل و آسیب‌ها دست‌به‌گریبانند.»
در این میان همانطور که حاشیه‌نشینی در تعاریف، وضعیت مغشوشی دارد، در مدیریت آن نیز همین آشفتگی و پریشانی دیده می‌شود. فرآیند سیاست‌گذاری برای حاشیه‌نشینی از برنامه سوم عمرانی پیش از انقلاب آغاز شد اما چون در آن زمان به حاشیه‌ها نگاه کالبدی می‌شد و وجوه اجتماعی آن مورد غفلت قرار می‌گرفت، برنامه‌های عمرانی راه به جایی نبرد.
به اذعان کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، بعد از انقلاب نیز غلبه رویکرد کالبدی بر وجوه اجتماعی و فرهنگی باعث شد تا با وجود تدوین «سند توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیر رسمی» اجرای این سند پیش نرود و نقص قوانین، اقدامات و برنامه‌ها مانع از ساماندهی حاشیه‌نشینی شود.
البته هیات وزیران با هدف مدیریت یکپارچه، در سال ۹۲ «سند ملی راهبردی احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری» را تصویب کرد اما این سند هم به چشم‌انداز مطلوب خود دست نیافت و در نتیجه قانون برنامه ششم توسعه، دولت را مکلف به تهیه «سند ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیر رسمی» کرد که تدوین این سند هم تاکنون به سرانجام نرسیده است.
دلایل پریشانی حاشیه‌ها
اما این همه ناکارآمدی چرا؟ آن هم در شرایطی که شرکت ملی بازآفرینی شهری ایران و سازمان امور اجتماعی کشور متولیان اصلی در موضوع حاشیه‌نشینی هستند و علاوه بر آنها، در بخش دولتی ۱۸دستگاه و در بخش غیردولتی نیز ۹ دستگاه (نهادها، بنیادها و سازمان‌های غیر دولتی) در این حوزه ذی‌مدخل یا ذی‌نفع هستند.
از منظر نویسندگان گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس، موازی‌کاری و ضعف هماهنگی در برنامه‌های عملیاتی، نبود سامانه بررسی و پایش جریان مهاجرتی جمعیت، نبود سازوکار رسمیت‌بخشیدن به اقتصاد غیر رسمی، وجود سوداگری زمین در سکونتگاه‌های غیر رسمی، ضعف در جلب مشارکت اجتماعی ساکنان، نهادهای محلی و سازمان‌های غیر دولتی و فقدان سازوکار مؤثر نظارت و ارزیابی عملکرد دستگاه‌های ملی، مهم‌ترین دلایل نتیجه‌بخش‌نبودن برنامه‌های ساماندهی حاشیه‌نشینی معرفی شده است.
از دیگر سو این کارشناسان هفت دلیل عمده را علت بروز حاشیه‌نشینی در ایران می‌دانند که روی هم یک ۱۳ نحس را شکل می‌دهند: نبود نگاه و برنامه‌ریزی آمایشی، اقتصاد غیر مولد، بی‌عدالتی‌های اجتماعی و اقتصادی، تمرکز سرمایه‌گذاری دولت در شهرها، کم‌توجهی به توسعه روستایی، تورم بخش مسکن و سرریز جمعیت شهرها و خشکسالی، تنش‌های آبی و بحران‌های زیست‌محیطی. این عوامل سال‌هاست که دست به دست هم داده و وضعیت امروز ایران را ایجاد کرده‌اند؛ زمانه‌ای که آمارهای رسمی از زندگی دست کم شش میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در بیش از ۵۸ هزار هکتار فضای حاشیه‌ای حکایت دارد.
علل تداوم حاشیه‌نشینی و ثمربخش‌نبودن برنامه‌های ساماندهی:
موازی‌کاری و ضعف هماهنگی در برنامه‌های عملیاتی
نبود سامانه بررسی و پایش جریان مهاجرتی جمعیت
نبود سازوکار رسمیت‌بخشیدن به اقتصاد غیر رسمی
وجود سوداگری زمین در سکونتگاه‌های غیر رسمی
ضعف در جلب مشارکت اجتماعی ساکنان، نهادهای محلی و سمن‌ها
فقدان سازوکار مؤثر نظارت و ارزیابی عملکرد دستگاه‌های ملی
نبود نگاه و برنامه‌ریزی آمایشی
اقتصاد غیر مولد، بی‌عدالتی‌های اجتماعی و اقتصادی، تمرکز سرمایه‌گذاری دولت در شهرها
کم‌توجهی به توسعه روستایی، تورم بخش مسکن و سرریز جمعیت شهرها
خشکسالی، تنش‌های آبی و بحران‌های زیست‌محیطی»
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: حاشيه نشيني كارلوس كي روش تيم ملی فوتبال ايران روانشناسي حاشيه نشيني سکونتگاه های غیر رسمی رشد حاشیه نشینی حاشیه نشینی اقتصاد غیر برنامه ها حاشیه ها پس از آن
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۶۴۲۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
وجود ۳۷۰ هزار دانش‌آموز در استان کرمانشاه
محمدطیب صحرایی استاندار کرمانشاه در نشست شورای اجتماعی استان کرمانشاه با حضور معاون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کشور و مدیران استان؛ مجموعه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را یکی از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی و اجتماعی توصیف کرد و گفت : کودکان و نوجوانان بخش بسیار مهم و آینده ساز جامعه محسوب می‌شوند و در این حوزه، کانون پرورش فکری باید بسیار فعال و اثرگذار ظاهر شود.
وی خاطرنشان کرد: هر استانی نیاز‌ها و اقتضائات خاص خود را دارد که در برنامه‌ریزی‌های ملی باید در نظر گرفته شود و کرمانشاه هم باید با توجه به اقلیم جغرافیایی و فرهنگی و عوامل داخلی و خارجی اثرگذار، برای آن برنامه ریزی شود.
استاندار کرمانشاه تاکید کرد: پرداختن به کار‌های عمیق فرهنگی و پرهیز از مناسبت زدگی یک ویژگی مثبت می‌تواند باشد ولی این توقع وجود دارد که کانون پرورش فکری در مناسبت‌های عظیمی مانند اربعین و بازی دراز که هرساله هزاران کودک و نوجوان را در استان کرمانشاه گرد هم می‌آورد، با برنامه‌های ویژه و بزرگ خود حضوری فعال و اثرگذار داشته باشد.
صحرایی افزود: باید بستر‌های فرهنگی را فراهم کرد تا کودکان و نوجوانان کرمانشاهی با جریان‌های عظیم تمدنی و هویت ساز اربعین و بازی دراز پیوندی همیشگی و ناگسستنی پیدا کنند.
وی اضافه کرد: آمارهایی که در نشست امروز در حوزه‌های مختلف آسیب‌های اجتماعی ارائه شد باید مبنای تصمیم گیری‌ها و تصمیم سازی‌های دستگاه‌های مختلف قرار گیرد و با برنامه‌ریزی‌های مناسب به دنبال تغییرات مثبت و ملموسی در این حوزه‌ها باشیم.
استاندار کرمانشاه یادآور شد: دستگاه‌های عضو باید با هماهنگی با دبیر خانه شورای اجتماعی استان، متناسب با وظایف و تکالیف قانونی خود به این حوزه بپردازند.
وی بیکاری را یکی از معضلات شهرستان‌های استان کرمانشاه دانست و گفت: مجموعه‌های بزرگی در شهرستان‌هایی مانند هرسین در مراحل نهایی بهره برداری قرار دارند.
صحرایی تاکید کرد: مسئولان شهرستان‌ها باید با برگزاری دوره‌های مهارت آموزی امکان به کارگیری جوانان جویای کار در این مجموعه‌ها را فراهم آورند .
باشگاه خبرنگاران جوان کرمانشاه کرمانشاه
فوری/ انفجار در مناطق مرکزی ایران / اسرائیل به ایران، عراق و سوریه حمله کرد